Analiza e Përputhshmërisë me Standardet, sfidat e Shqipërisë për të aksesuar në tregjet europiane

Sfidat me të cilat përballen prodhuesit dhe eksportuesit shqiptarë janë të shumëfishta dhe kërkojnë një qasje të koordinuar nga të gjithë aktorët e përfshirë - qeveritë, organizatat ndërkombëtare, dhe vetë bizneset. Për të përmirësuar përputhshmërinë me standardet ndërkombëtare, në mënyrë që të mund të eksportojë pa u përballur me kostot e kthimeve të produkteve në kufi,  është thelbësore që Shqipëria të investojë në ngritjen e kapaciteteve të saj prodhuese, përmirësimin e infrastrukturës së kontrollit të cilësisë dhe sigurisë, dhe në edukimin e bizneseve mbi rëndësinë e standardizimit dhe certifikimit.

Veç kësaj, është jetike të nxitet bashkëpunimi ndërkombëtar dhe shkëmbimi i njohurive për të ndihmuar Shqipërinë dhe vendet e tjera në zhvillim të integrohen më mirë në sistemin tregtar botëror, duke i bërë ato më konkurruese dhe duke i hapur dyert e tregjeve ndërkombëtare për produktet e tyre. Këto rrugë mund të sjellin një ndryshim pozitiv jo vetëm në ekonomitë e tyre, por edhe në standardet globale të tregtisë dhe në cilësinë e jetës së konsumatorëve anembanë botës.

Që nga viti 2008, Organizata e Kombeve të Bashkuara për Zhvillim Industrial (UNIDO) ka theksuar sfidat e konsiderueshme me të cilat përballen vendet në zhvillim, duke përfshirë edhe Shqipërinë, në përputhjen me standardet e larta të cilësisë dhe sigurisë që kërkohen nga tregjet ndërkombëtare. Këto sfida përfshijnë një gamë të gjerë çështjesh, duke filluar nga përputhshmëria me standardet specifike të cilësisë, proceset e certifikimit, deri te etiketimi i duhur dhe respektimi i rregullave të tjera që janë kritike për të fituar qasje dhe për të qenë të pranueshëm në tregjet globale.

Kjo situatë bën të domosdoshme një përpjekje të madhe nga vendet në zhvillim për të ndërtuar infrastrukturën e tyre rregullatore dhe të sigurisë, si dhe për të rritur ndërgjegjësimin dhe kapacitetet e prodhuesve vendas për të përmbushur këto standarde ndërkombëtare.

Në këtë kontekst, sfidat e përputhshmërisë nuk janë thjesht teknike, por ato gjithashtu kërkojnë një angazhim të thellë politik dhe ekonomik për të ndryshuar dhe përmirësuar sistemet e brendshme të vendit. Për vendet si Shqipëria, investimet në përmirësimin e kapaciteteve të testimit, monitorimit dhe verifikimit të cilësisë dhe sigurisë së produkteve janë jetike.

Gjithashtu, është thelbësor të punohet në forcimin e bashkëpunimit ndërkombëtar, për të mësuar nga praktikat më të mira dhe për të përshpejtuar integrimin e tyre në sistemin tregtar global. Kjo do të kërkojë një angazhim të qëndrueshëm nga qeveritë, sektori privat dhe partnerët ndërkombëtarë, për të ndërtuar një ekonomi që jo vetëm që mbijeton por edhe lulëzon në skenën ndërkombëtare, duke garantuar që produktet e tyre janë të përputhshme me kërkesat e rrepta të sigurisë dhe cilësisë që vijnë si pjesë e globalizimit dhe tregtisë ndërkombëtare.

Për të adresuar këto sfida, qeveritë dhe donatorët janë në kërkim të mënyrave për të shpërndarë në mënyrë efikase resurset financiare dhe teknike për ndërtimin e kapaciteteve. Kjo kërkon një fokus të veçantë në identifikimin e sfidave të përputhshmërisë dhe në adresimin e tyre në mënyrë strategjike. Përdorimi i instrumentit Analizë e Përputhshmërisë së Standardeve (SCA) mund të luajë një rol kyç në këtë drejtim, duke ndihmuar në identifikimin e sfidave kryesore dhe në përqendrimin e përpjekjeve në zonat ku nevoja për përmirësim është më e madhe.

Përdorimi i instrumentit SCA për të analizuar tendencat dhe modelet e refuzimeve të importit agroushqimor shqiptar në pesë tregje kryesore ndërkombëtare - Australi, Kinë, Bashkimi Evropian, Japoni dhe Shtetet e Bashkuara - ka ofruar një pasqyrë të detajuar të sfidave me të cilat përballen eksportuesit shqiptarë. Kjo analizë synon të zbulojë pikat kritike ku eksportuesit shqiptarë hasin në pengesa për të plotësuar standardet e kërkuara të cilësisë dhe sigurisë, duke identifikuar nevojën për ndërhyrje specifike për të përmirësuar përputhshmërinë e produkteve të tyre. Kuptimi i këtyre tendencave dhe modeleve është thelbësor për të hartuar strategji që do të lejojnë Shqipërinë të rrisë prezencën e saj në tregjet ndërkombëtare, të minimizojë refuzimet e importit dhe të ndërtojë një reputacion si furnizues i besueshëm i produkteve agroushqimore të cilësisë së lartë.

Në përgjigje të sfidave të globalizimit dhe kërkesave në rritje për sigurinë dhe cilësinë e ushqimit, Shqipëria ka bërë hapa të mëdhenj drejt integrimit në sistemet ndërkombëtare të standardizimit dhe rregullave. Vendimi për të krijuar institucione specifike për standardizimin, metrologinë, dhe akreditimin, së bashku me institucionet që ofrojnë shërbime të vlerësimit të konformitetit, përfshirë certifikimin e produktit, shënon një angazhim serioz për të ndjekur dhe zbatuar kriteret ndërkombëtare.

Përpjekjet për të përafruar kriteret e sigurisë së produkteve, të tilla si butaku, me standardet e Komisionit Evropian, tregojnë një përkushtim të qartë për të mbrojtur shëndetin e konsumatorëve dhe për të mbështetur njëkohësisht zhvillimin e industrive vendase. Me adoptimin e standardeve të ISO dhe CEN si Standarde Kombëtare Shqiptare dhe përshtatjen me parimet e Marrëveshjes së Përgjithshme mbi Tarifat dhe Tregtinë (GATT) dhe Marrëveshjes mbi Barrierat Teknike ndaj Tregtisë (TBT), Shqipëria tregon një përparim të qëndrueshëm drejt pajtueshmërisë me rregulloret në tregtinë agroushqimore, duke u hapur rrugën për një pjesëmarrje më të gjerë në tregjet ndërkombëtare.

Në industri të ndryshme si ushqimet e përpunuara, pijet, dhe produktet farmaceutike, procesi i çertifikimit të produktit zakonisht ndjek një model vullnetar, përveç rasteve ku ka të bëjë direkt me çështje të sigurisë publike, sigurinë personale dhe atë mjedisore, ku çertifikimi bëhet i detyrueshëm. Në Shqipëri, pavarësisht se ekziston një numër i konsiderueshëm i organizmave të akredituar për vlerësimin e konformitetit (CAB), vërehet mungesa e një organi të vetëm të çertifikimit të produktit që operon nën akreditimin e një organi kombëtar të akreditimit shqiptar. Kjo tregon për një infrastrukturë në fushën e çertifikimit dhe akreditimit që është në zhvillim, por që ende ka hapësira për përmirësime dhe konsolidim më të madh në përputhje me standardet ndërkombëtare.

Megjithatë, sfidat që dalin nga nevoja për të përmbushur standardet ndërkombëtare dhe rajonale kërkojnë një infrastrukturë të qëndrueshme dhe komplekse të cilësisë që mbulon testimin, certifikimin dhe akreditimin e produkteve dhe shërbimeve. Rritja e ndërgjegjësimit dhe ofrimi i trajnimeve të vazhdueshme për prodhuesit dhe eksportuesit mbi rëndësinë dhe përfitimet e pajtueshmërisë mbeten thelbësore për suksesin e këtyre nismave. Ndërmarrja e hapat të rëndësishme si adoptimi dhe zbatimi i standardeve ndërkombëtare të ISO dhe CEN si Standarde Kombëtare Shqiptare ka qenë një veprim pozitiv, i cili jo vetëm që forcon pajtueshmërinë e produkteve shqiptare me kërkesat globale, por gjithashtu ndihmon në përmirësimin e pozitës konkurruese të tyre në tregjet ndërkombëtare.